Hidrolik Sistem Yağı Nedir?
26-04-2023
01:10
Gündelik yaşamımızdan endüstriyel uygulamalara kadar hemen her yerde hidrolik sistemlerle karşılaşırız. Lunaparktaki oyuncaklardan çöp kamyonuna, otomobillerden iş makinalarına, demir çelik işletmelerinden plastik enjeksiyon makinalarına kadar hemen her yerde hidrolik sistemler kullanılmaktadır.
Bu bağlamda hidrolik yağlar da doğal olarak tüketimi en yüksek yağdır. Bu denli çok kullanılan sistemlerin “fazla dikkate değer bulunmaması gibi” bir bilinçaltı şansızlığı yaşamasını da yadırgamamak gerekir. Bunu şöyle açabiliriz;
Hidrolik sistemlerde pompa arızaları, hortum patlamaları, ventillerdeki hasarlar, yağ kaçakları gibi arızalar sıklıkla yaşanır. Özellikle yağ kaçağı olan işletmelerde, sürekli olarak eksilen miktar kadar yeni yağ ilavesi yapılır. Ama bu sistemleri kullananlara sorulduğunda çoğu kez bir sorunları olmadığı yanıtı alınır. Bunun nedeni söz konusu arızaların kanıksanmış, olağan birer sonuç gibi görülmeleridir.
Günümüzde artık makinaların yüksek performansla çalışması, en az enerji ile en yüksek verimin elde edilmesi, en az materyal arızası (ya da kaybı), minimum atık ile işletmenin sağlanması gibi etkenler ölçülmektedir.
Bir hidrolik sistemin verimli çalışması için, sistemi oluşturan elemanların (pompa, valfler, hortumlar, bağlantı elemanları vs.) kaliteli olmaları çok önemlidir. Ama hidrolik sistemlerdeki arızalara neden olan en büyük ve belirleyici etken hidrolik yağlardır. Dünyanın en iyi materyallerinden üretilmiş bir hidrolik sistemde bile eğer uygun ve kaliteli bir hidrolik yağ kullanılmıyorsa çok kısa bir sürede arızalar meydana gelecektir.
Hidrolik yağların önemi
Hidrolik sistemler kapalı devre bir akış sistemidir. Bu sistemde hidrolik yağlar hem sistemin işleyişini sağlayan mekanizmalarda -pompa, valf vs.- yağlama yaparlar hem de aynı zamanda hidrolik kuvvet aktarımı özelliği ile sistemin işlevselliğini sağlarlar. Dolayısıyla bu sistemlerde belirleyici olan hidrolik sistem yağlarıdır.
Diğer yandan hidrolik basıncın istenilen değerde sabitlenebilmesi için mekanik aksamların mükemmel çalışmayı sürdürmesi kadar, yağın da fiziksel ve kimyasal özelliklerini (viskozite, yoğunluk, katkı kombinasyonu gibi) aynı şekilde koruyabilmesi gerekir. Bu ise oldukça karmaşık bir sistemdir.
Hidrolik yağlar; uygun baz yağının yine uygun katkılarla oluşturduğu bir kombinasyona sahip ürünlerdir. Bu kombinasyonun hiç bozulmadan özelliklerini koruyabilmesi yağın performansını belirler. Oysa sistem çalıştığında yağ da hem işlevini yerine getirir hem de değişim yaşar. Şöyle ki; çalışma ile birlikte yağ sürtünme ve sıkışma ektisi ile ısınır. Bu ısınma yağın kimyasal olarak değişimine yol açar. Bu değişim katkılarında kendini gösterir. Oksidasyon sonucu yağın yapısı değişir. Özellikle yağın katkılarında oluşan bu farklılaşmış moleküllerin bir kısmı valfler başta olmak üzere hassas yüzeylerde takılırken bir kısmı da sistemde sürüklenir.
Hidrolik yağlarda kirlilik
Hidrolik yağlarda performansı belirleyen önemli kriterlerden biri de kirliliktir. Bu kirlilik; kullanılmamış yağın içerdiği 100 ml hacimdeki partikül sayısı olarak tanımlanabilir. Partiküllerin sayısı kadar boyutu da kirliliğin tipini belirleyen önemli etkendir. Partikül boyutları 1-100 µm arasında olabilir. Kullanılmamış yağda kirlilik NAS 1638 ya da ISO 4406 (optik mikroskop) ve ISO 11171 (elektron mikroskobu) yöntemi ile belirlenir.
Hidrolik yağlarda filtrelenebilirliğin önemi
Hidrolik yağların performansında filtrelenebilirlik çok önemli bir yer tutar. Çünkü çalışma prensibi bakımından kirliliğin tutulabilmesi için mutlaka filtrelenmesi gerekir. İyi filtrelenememiş hidrolik yağ kullanılan sistemlerde hortum patlamaları, hassas oransal valflerde aşınma, pompa arızaları sıklıkla görülür. Yağın filtreden geçişinde yeterli temizliğin sağlanabilmesi için uygun bir kalitede ve kalibrasyonda filtreye ihtiyaç vardır. Ancak piyasadaki birçok hidrolik yağ 5 mikrondan daha küçük filtreden geçemez. Ya da en azından filtreden geçerken içerdiği katkıları kaybeder ve yapısal olarak bozulduğu için özellikle oksidasyon kararlılığı yok olduğu için çok çabuk bozulur. Bu da beraberinde sorunlar getirir.
Hidrolik Yağların Viskozitesi
Bir hidrolik yağın en önemli özelliği onun viskozitesidir. Yağın viskozitesi aşağıdakileri karşılayacak kadar yüksek olmalıdır:
1- Sistem parçalarını, özellikle pompayı yağlayabilecek verimde olmalıdır.
2- Pompaların, motorların ve valflerin çalışma toleransları arasından sızıntıyı engelleyecek şekilde etkili sızdırmazlık elemanı olmalıdır.
3- Yağın viskozitesi Hidrolik devre içerisinde serbestçe akmasına imkan vermeli ve aynı zamanda etkili bir soğutma sağlayacak kadar düşük olmalıdır.
Hidrolik yağlarda köpüklenme
İçinde hapsolmuş hava bulunan hidrolik sıvı sistem deposuna döndüğünde, hava kabarcıkları yüzeye ilerledikçe köpüklenme eğilimi görülür. Eğer bu köpük hidrolik devre içerisine girerse hidrolik devrenin verimliliği düşer . Sistem parçaları da hasarlanabilir çünkü köpük yağ filmine oranla çok daha az etkili bir yağlayıcıdır. Bu nedenle bir hidrolik sıvıda iyi köpük önleyici özellikler olması istenir. Eğer gerekirse köpük oluşumunu önlemek maksadıyla köpük önleyici katıklar katılabilir. Köpük-önleyici katıklar havanın uzaklaştırma hızını düşürebilirler bu nedenle doğru tipte ve miktarda katık seçmek çok önemlidir.
Kullanım yerleri
İş makinası hidrolik sistemlerinde, asanasör hidrolik sistemlerinde, damperli kamyonların hidrolik sistemlerinde, cnc ve unıversal torna hidrolik sistemlerinde güvenle kullanılır.